Juana de Vega, Concepción Arenal e Emilia Pardo Bazán: converxencias e diverxencias

Resumo

Non é doado atopar unha explicación a que tres figuras da talla de Juana de
Vega, Concepción Arenal e Emilia Pardo Bazán teñan unha común orixe galega. O chou e a
continxencia é un recurso do que tirar, mais resulta pobre como argumento e denota vagancia
no seu mesmo enunciado. Proceder de familias ilustradas convencidas do imprescindíbel da
educación, non ter irmáns varóns, dispor de bibliotecas privadas e contar con figuras paternas
presentes na esfera pública e no mundo da política achega algo de luz ás orixes, mais en
absoluto resolve a interrogante. O que si permite é desbotar calquera versión de self made
man (woman neste caso) que xorden por xeración espontánea e como froito extraordinario
de subxectividades alleas á contorna social de partida. En contextos marcados polo dominio
patriarcal e pola marxinación legal da muller, as tres dispuxeron de tacos de saída que quixeron,
puideron e souberon aproveitar. Súa presencia pública foi rotunda e notoria, excepcional na
plena acepción da palabra, mais cada unha ao seu xeito. O artigo analiza catro eidos concretos
de actuación (a escrita, o feminismo, a relixión e a política) para tentar albiscar semellanzas e
diferenzas entre elas, e asemade para afondar nas distintas posibilidades de pensamento e acción
abertas ás mulleres da súa condición nunha segunda metade alongada do século XIX. Lonxe de
fixar modelos ou de sinalar evolucións marcadas por un simple e lineal devir cronolóxico, o que
se impón é a necesidade de atender á interacción variábel entre subxectividade e condicionantes
xerais, entre agency e estrutura, sempre cunha ollada atenta aos atrancos postos ao seu quefacer
que derivan duns marcos en evolución mais que manteñen teimudos un fondo de forte misoxinia.